ต้นยี่หุบปลี (ยี่หุบไทย) ไม้ดอกหอมของไทย สกุลแมกโนเลีย ออกดอกช่วงเดือนไหน?

ในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีรายงานการค้นพบพรรณไม้ชนิดหนึ่งที่บ้านเสียบญวน ซึ่งอยู่ใกล้กับตัวเมืองจังหวัดชุมพร ดอกมีลักษณะเป็นกลีบหนา ดอกมีสีขาว มีกลิ่นหอมเหมือนยี่หุบ และมีลักษณะการบานเหมือนปลีกล้วย จึงเรียกพรรณไม้ชนิดนั้นว่า "ยี่หุบปลี"

ยี่หุบปลี

ชื่อว่า "ยี่หุบ" เป็นพรรณไม้ดอกหอมที่คนไทยรู้จักมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 2 นำเข้ามาจากประเทศจีนโดยพ่อค้าวานิชชาวจีน ที่เข้ามาค้าขายในกรุงสยามสมัยนั้น

มีข้อสังเกตที่น่าสนใจประการหนึ่งว่า พรรณไม้จากต่างประเทศ ที่นิยมนำมาปลูกกันในสมัยรัชกาลที่ 2 มักจะมีคำว่า "ยี่" นำหน้า เช่น ยี่สุ่น ยี่โถ รวมทั้งยี่หุบนี้ด้วย

ปัจจุบัน นักสำรวจพรรณไม้ที่ติดตามเรื่องการกระจายพันธุ์ของยี่หุบปลี ได้กลับไปสำรวจยังหมู่บ้านเสียบญวนอีกครั้ง ปรากฏว่าไม่มียี่หุบปลีหลงเหลืออยู่เลยแม้สักต้นเดียว และหมู่บ้านดังกล่าวก็ได้เปลี่ยนสภาพเป็นค่ายทหารไปแล้ว กระนั้นก็ดี นักสำรวจพรรณไม้ก็ยังไม่เลิกล้มความพยายาม

และได้เดินทางไปสำรวจหายี่หุบปลีในแหล่งอื่นๆ ก็พบว่ามียี่หุบปลีขึ้นอยู่ในป่าดิบชื้นในภาคตะวันออกเฉียงใต้ ที่ระดับ 50-500 ม. ในจังหวัดจันทบุรี และตราด ส่วนในภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบขึ้นอยู่ในจังหวัดกาญจนบุรีบนภูเขาหินปูน ตามบริเวณริมน้ำตกและริมลำธารที่มีน้ำแช่ขัง

ยี่หุบปลี มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Magnolia siamensis (Dandy) H.Keng วงศ์จำปี Magnoliaceae เป็นพรรณไม้พื้นเมืองของไทยในวงศ์จำปาที่มีทรงต้นค่อนข้างเล็ก ปลูกให้ออกดอกในพื้นที่ราบลุ่มภาคกลาง หลังจากใช้เวลาปลูกเพียงแค่ 5 ปี ยี่หุบปลี ออกดอกให้เชยชมเกือบตลอดทั้งปี แต่ส่วนใหญ่จะออก ในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม

รายละเอียดเพิ่มเติม

ลักษณะพรรณไม้ของยี่หุบปลี

ต้นยี่หุบปลี มีลักษณะเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีความสูงได้ถึง 10-15 ม. เปลือกสีเทาอมขาว หนาและแข็ง มีกลิ่นฉุน มีจุดนูนเล็กๆ ทั่วลำต้น ทรงพุ่มกลมโปร่ง ใบเดี่ยว รูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ กว้าง 8-12 ซม. ยาว 18-30 ซม. เนื้อใบหนา แข็งกรอบ เรียบเป็นมันทั้งสองด้าน

ดอกยี่หุบปลี ออกดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกที่ปลายยอด มีกลีบดอกทั้งหมด 9 กลีบ เรียงเป็น 3 ชั้น กลีบดอกชั้นนอกสีเขียวอ่อน กลีบบาง กลีบดอกชั้นกลางและชั้นในมี 6 กลีบ กลีบดอกสีขาว กลีบหนา แข็ง อวบน้ำ รูปช้อน เมื่อบานมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-6 ซม. ดอกบานอยู่ได้ 1-2 วัน

ผล(ฝัก)ยี่หุบปลี มีลักษณะเป็นรูปรี มีผลย่อย 7-15 ผล เปลือกผลหนาแข็ง และเชื่อมติดกัน เมื่อแก่แล้วเปลือกผลย่อยหลุดออกจากกันตามรอยเชื่อม เมล็ดสีแดงเข้มติดอยู่ที่แกนกลางผลช่องละ 2 เมล็ด

การขยายพันธุ์ยี่หุบปลี สามารถขยายพันธุ์โดยวิธีการเพาะเมล็ด ซึ่งใช้ระยะเวลาในการปลูกเลี้ยงเพียงแค่ 5 ปีจึงเริ่มออกดอก ส่วนการตอนกิ่งและการปักชำพบว่าเป็นวิธีการขยายพันธุ์ที่ไม่ได้ผล เนื่องจากยี่หุบปลีไม่ยอมออกราก ในปัจจุบันมีวิธีการขยายพันธุ์ที่จะให้ออกดอกได้อย่างรวดเร็ว คือการทาบกิ่งกับต้นที่ออกดอกแล้ว โดยใช้ยี่หุบปลีเป็นต้นตอ

อ้างอิง: หนังสือ 84 พรรณไม้ถวายในหลวง โครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ โดย บริษัท กสท โทรคมนาคม จำกัด (มหาชน) กรุงเทพฯ, 2552